Ömrünün çox hissəsini elmə qurban verən AMEA-nın müxbir üzvü İlyas Babayev haqqında zamanla yoldaş olub uzun-uzadı söhbət etmək olar. Sözün həqiqi mənasında arxeologiya elminin sirlərinə bələd olan, bütün fəaliyyətini Azərbaycan arxeologiyasının inkişafına və qaranlıq məsələlərinə aydınlıq gətirilməsinə həsr edən fenomenal bir şəxsiyyət. Eyni zamanda dərin biliyə və elmə malik bir alim kimi elm tarixinə möhür…
Uşaqlığımın ən böyük arzusu həyata keçmişdi. Ali məktəbə qəbul olmuşdum. Dərs cədvəlinə əsasən ilk dərs “Qədim dünya tarixi” fənnindən mühazirə idi. Mühazirəçi kimi isə “prof. İlyas Babayev” qeyd edilmişdi. Orta məktəbə qədəm qoyduğumuz ilk gün, ilk müəllimimiz necə yadda qalırsa, unudulmursa, ali məktəbdəki ilk gün və ilk müəllim də ömrünə tələbəlik kimi yaddaqalan, əsrarəngiz günlər…
Deyirlər ki, bu dünya bir pəncərədir. Hər birimiz ona doyunca baxır sonra isə çıxıb gedirik, ya razı, ya da narazı… Amma həyatda elə insanlar var ki, onlar bu pəncərədən sadəcə baxıb getməyiblər. Özlərindən sonra silinməz izlər qoyublar, xeyirxah əməl sahibi, böyük məsləhətçi olublar . Belə insanlar xatirələrdə daim yaşayırlar.
Mənim İlyas Babayev adlı arxeoloqla ilk tanışlığım qiyabi şəkildə, rusiyalı mütəxəssislərin onun haqqında danışması zamanı baş vermişdir. Bakıya qayıdaraq başqa bir tarixi məsələnin öyrənilməsinə başlayarkən mənim elmi məsləhətçim-akademik İqrar Əliyev-Roma mənşəli tapıntılarla bağlı professor İlyas Babayevlə danışmağı mənə məsləhət gördü.
İlyas Babayev haqqında, gözəl insan, vətəndaş, alim, çox peşəkar arxeoloq, dost haqqında yazmaq asan deyil. Biz uzun illər dost olmuşuq. Mən onunla ilk dəfə 1960-cı ildə, Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində tanış olmuşam. Bizi komsomol dostluğu birləşdirirdi. O yuxarı kursda oxuduğuna görə, rus bölməsinin birinci kursunda, bizim qrupun kuratoru idi. İlyas Babayev yaxşı təsir bağışlayırdı. …
Bu xatirənin yazılmasının maraqlı bir tarixçəsi var. Saytların birində İlyas müəllimin dəfn olunduğu kənddə keçirilmiş anım mərasimini əks etdirən bir şəkil qoyulmuşdu. Heç demə, Quba rayonunun Xanəgah kənd ümumi məktəbinin bir əlaçı şagirdinə alimin ömür yolundan bəhs edən saytın təsis etdiyi “İlyas Babayev təqaüdü” təqdim edilibmiş. Həmin mərasimdə iştirak edənlərin əksəriyyətini tanıyırdım. Öz-özümə dedim: “Axı…
Professor İlyas Babayev öz dövrünün aparıcı alimlərindən biri idi. Leninqrad (Sankt-Peterburq) aspiranturasında aldığı təhsil gənc yaşlarından onun təbii alim bacarıqlarına ciddi təsir göstərmişdi. O öz müəllimləri ilə öyünürdü və tez-tez İqor Mixayloviç Dyakonovun adını çəkirdi. İlyas Babayev nəhəng erudisiyası və qədim yunan dilini bilməsi ilə seçilirdi. Bu dili o hələ aspirant olanda öyrənmişdi. Belə peşəkarlıq…
Азкомстарис – Азербайджанский комитет по охране памятников старины и искусства АО – Археологические открытия АИА – Археологические исследования в Азербайджане
Подводя итоги исследованию отметим, что город как социально-экономический, политико-административный и культурный организм охватывает широкий круг исторических вопросов. Поэтому исследование урбанистического процесса каждого географического региона, в немалой степени раннего этапа этого процесса, представляет большую актуальность для исторической науки.
